Je kent vast wel de uitdrukking ‘de hond in de pot vinden’. Als het je overkomt, kun je flink balen. Wat is nou eigenlijk de herkomst van die uitdrukking?  

Er zijn uitdrukkingen en gezegden waarvan de herkomst een raadsel is. Je gebruikt de term, maar hebt eigenlijk geen idee waar het vandaan komt, laat staat wat dit met een hond te maken heeft. De hond in de pot vinden, is daar een goed voorbeeld van.

De betekenis van: hond in de pot vinden

Laten we eerst een kijken naar de betekenis van de uitdrukking: de hond in de pot vinden. Het duidt op ergens aankomen waar het eten al op is. Er is niets meer voor jou over. Als jou wordt gezegd dat je de hond in de pot zal vinden, kun je ervan uitgaan dat je in de ogen van de ander zo laat thuiskomt dat er echt geen eten meer voor je over zal zijn. Het heeft ook iets van ‘lekker puh’, of ‘potverdikke, ben je dan weer zo laat?’.

De herkomst van: hond in de pot vinden

De uitdrukking gaat ver terug. Laten we eerst een kijken wat die hond met eten te maken heeft. Raden we tegenwoordig mensen af om een hond ‘met de pot mee te laten eten’, in vroeger tijden was er geen apart hondenvoer. Er was geen supermarkt waar je hondenbrokken kon kopen, laat staan natvoer in blik. Een hond at gewoon wat de baas ook at. Vaak kreeg het dier de restjes.

De uitdrukking: hond in de pot vinden

Dat gebeurde vooral in een tijd waarin er nog geen sprake was van pasta pesto of gekruide couscous in Nederland. Er waren aardappels, groenten en vlees. Daar kon de hond prima van mee-eten. Vond jij de hond in de pot, dan betekende dat eigenlijk dat zelfs de hond de restjes al op had gegeten en er dus voor jou niets meer over was. Had je maar eerder aan moeten schuiven.

Tussen de jaren 1200 en 1500 bestond er het Middelnederlands. In die tijd was er ook de uitdrukking ‘de hont is in der scapraden’. Scapraai zouden we tegenwoordig vertalen naar provisiekast. De hond at dus de restjes uit die kast nog op.

De hond op een schilderij

De Vlaamse schilder Pieter Brueghel de Jonge, de oudste zoon van de bekende Pieter Brueghel de Oude, heeft het in de zeventiende eeuw nog op een schilderij afgebeeld. Hij is onder andere bekend van het schilderij De Boerenbruiloft. Het laat zich raden; er staan veelvuldig honden op zijn werken afgebeeld. Die, zoals in die tijd gebruikelijk, met de pot meeaten.

Hier lees je meer over uitdrukkingen en gezegden met het woord hond erin.