De hond komt regelmatig voor in liedjes, versjes, boeken en op schilderijen. Een kleine greep uit hoe de hond soms tot kunst verheven wordt of daar in ieder geval een belangrijke rol in heeft. Van de hond Schurk tot Laika…

Honden zijn een geliefd onderwerp in de kunst en in de literatuur. Zowel in de rol van gezelschapsdier als die van een dier om mee te werken. Eén van de oudste afbeeldingen van honden lijkt die in een Spaanse grot. Mogelijk is deze afbeelding meer dan twaalfduizend jaar oud. Toen bleek de hond al functioneel en fijn gezelschap.

Vlinderhondjes, Whippets en Greyhounds op schilderijen

In de zeventiende eeuw waren het vooral Belgisch-Franse vlinderhondjes (met de opstaande harige oren die eruitzien als vlindervleugels) en poedels die populair waren en op schilderijen werden afgebeeld. Het was overigens alleen de adel die door deze hondjes omringd werd. Deze gegoede burgers konden het zich tevens permitteren om zich ermee te laten portretteren. Whippets deden het in de achttiende en negentiende eeuw ook goed op schilderijen en de Greyhound werd vaak afgebeeld op schilderijen over de jacht. Naast dat de hond tegenwoordig een fijne en rustige gezinshond is, blijft zijn jachtinstinct behouden. Deze Engelse windhond is van oudsher een uitstekende jager, maar gooit ook als renhond hoge ogen. Hij kan wel snelheden tot boven de zeventig kilometer halen.

De hond heeft op schilderijen vaak een symbolische betekenis zoals (huwelijks)trouw of waakzaamheid. Dat laatste bleek dan vaak te betekenen: oppassen voor zedeloos gedrag. Soms liet de adel hun favoriete huishond op zich portretteren, uit liefde voor de hond.

Twee hondjes en Schurk in de literatuur

In de literatuur komen we regelmatig honden tegen. Bovendien heeft de hond ook nogal eens een prominente rol als het gaat om versjes. Die van schrijver en columnist Godfried Bomans (1913-1971) is misschien wel een van de bekendste:

Ik zit mij voor het vensterglas
onnoemelijk te vervelen
Ik wou dat ik twee hondjes was
dan kon ik samen spelen.

‘Uit het leven van een hond’, het boek van Sander Koollaard, won vorig jaar de Libris Literatuurprijs. Een bijzonder boek over een 56-jarige IC verpleegkundige (Henk) en zijn hond. Het boek beschrijft een dag uit het leven van de twee. De hond, genaamd Schurk, blijkt ernstig ziek. ‘Het is een doodgewone zaterdag totdat blijkt dat Henks hond ziek is en binnen afzienbare tijd zal sterven. Dat gegeven gaat als een sleepnet over de bodem van de dag en haalt de gebruikelijke gedachten boven: dat de tijd maar één richting kent; dat we zo kwetsbaar zijn; dat we zo eenzaam zijn, hoeveel liefde we ook vinden. Maar somber wordt het verhaal nergens dankzij Henks talent om uit een acuut besef van sterfelijkheid een krachtig carpe diem te putten: leef het leven ten volle,’ schrijft uitgever Van Oorschot over het boek. Zo’n bijzondere en aandoenlijke rol kreeg een hond zelden in de literatuur.

Liedjes over Martha en Laika

Een stap verder de kunsten in, komen we uit bij de muziek. Liedjes over honden blijken regelmatig te horen te zijn, maar vaak hebben we nauwelijks in de gaten dat het over een hond gaat. Volgens insiders zou zelfs het nummer ‘Martha My Dear’ van de Beatles over een hond gaan. Over de bobtail hond Martha van Paul McCartney. Meer letterlijk is de titel ‘I Love My Dog’ van Cat Stevens en de titel ‘Laika’ van het uit de jaren tachtig stammende liedje van Mecano kunnen we ook makkelijk herleiden. Dit nummer gaat over het Russische hondje Laika, een jonge Siberische husky die in 1957 met de Spoetnik 2 de ruimte in ging, en een baan om de aarde maakte. Ze was van de straat gehaald in Moskou. De hond keerde echter nooit terug en het is onbekend hoe lang het heeft geleefd. Het verhaal gaat dat het dier aan stress en oververhitting is overleden. De Spoetnik 2 ging in 1958 brandend ten onder in de atmosfeer.

Het verhaal leidde tot meerdere verhalen en liedjes over Laika. Een greep uit de lange lijst van kunstzinnige uitingen waarin Laika een rol speelt: de Nederlandse kinderboekenschrijfster Bibi Dumon Tak schreef ‘Laika tussen de sterren’, het kinderboekenweekgeschenk van 2006. Trentemøller, een Deense artiest, droeg het nummer Moan op aan Laika, die ook in de videoclip te zien was. In 2014 ging in de Schouwburg Amsterdam de opera Laika van componist Martijn Padding in première.